گزیده درس هفتاد و دو
درس هفتاد و دو از «و امّا الثانی: فلانّه یلزم ارتفاع الوجود عند ارتفاع المؤثّر ...»، شروع شده است و تا «لدلالته علی المعنیین بالشرکة اللفظیة ...»، ادامه دارد. بحث در بارهی معنای آفرینش، جعل و خلقت بود، اشاره شد که وجود و عدم برای ممکن الوجود مساوی است و چنانچه بخواهد موجود شود، نیاز به مؤثر دارد. مؤثر در علم کلام به معنای ایجادکننده، به وجودآورنده و خالق است که خداوند انسان، زمین، آسمان، درخت و غیره را آفریده است؛ استاد میلانی معتقد است که مؤثر در فلسفه به معنای تبدل و تطوّر است که از جمله ملاصدرا به آن اشاره میکند. به هر صورت، مرحوم خواجه فرمود که ممکن الوجود نیاز به مؤثر دارد و دلایلشان را هم ارائه دادند و سپس مخالفان اشکالاتی مطرح میکنند و مرحوم خواجه و علامه از آنها جواب میدهند. یکی از اشکالات آنها این است که مؤثر چه تأثیری میخواهد بگذارد، اگر تأثیر میگذارد یا در ماهیت یا در وجود و یا در اتصاف ماهیت به وجود تأثیر میگذارد و قطعا تأثیرشان در این سه مورد محال است؟ سپس مرحوم خواجه و مرحوم علامه از این اشکال هم جواب میدهند.
کلیدواژه: نیازمندی ممکن الوجود به مؤثر.