گزیده درس نود و سه
درس نود و سه از «قال: و لا یجوز بقاء المعلول بعده و ...»، شروع شده است و تا «کالحرکة المعدّة للوصول و الحرارة»، ادامه دارد. بحث در بارهی احکام علیت فاعل است و مرحوم خواجه در اینجا میفرماید: بقاء معلول بعد از مؤثر جائز نیست؛ ولی در علت معدّه جائز است. امّا در غیر علت معدّه مؤثر باید وجود داشته باشد، تا معلول باقی بماند و چنانچه مؤثر نباشد، معلول و اثر هم از بین میرود. مرحوم علامه این کلام مرحوم خواجه را تبیین میکند. استاد میلانی به حاشیه استاد حسنزاده آملی ذیل عبارت «و تمثّلو فی ذلک بالبناء الباقی بعد البانی/ ص 170» میپردازد و آن را نقد میکند. استاد میلانی در ادامه جمله: «قال: و مع وحدته یتّحد المعلول» را توضیح میدهد و آن را از ردیف مهمترین مباحث این کتاب میداند و میگوید که این بحث معرکه آراء میان فلاسفه و متکلمان شده است.
کلیدواژه: احکام علت فاعلی.