گزیده درس صد و هجده
درس صد و هجده از «قال: والمادة منفیة. اقول: هذا جواب عن الشبهة الثانیة و ...»، شروع شده است و تا «و الجواب ما تقدم من انّ السبق لا یستدعی الزمان ...»، ادامه دارد. شبهه اول فلاسفه و جوابهای متکلمان مورد بررسی قرار گرفت و در این درس به شبهه دوّم و جواب آن پرداخته میشود. استاد میلانی این مسئله را با این مثال توضیح میدهد: وقتی گفته میشود که اژدههای هفتسر ممکنالوجود است، به این معنا که امکان دارد باشد و امکان دارد که نباشد و چنانچه خداوند بخواهد آن را خلق کند باید ممکنالوجود باشد. اگر این موجود نظر به ذاتش محال باشد، نمیتواند آن را خلق کند و اگر واجبالوجود باشد، خودش است. پس این ممکنالوجود است، قبل از اینکه بخواهد موجود شود باید امکان وجودش باشد و حالا این امکان وجود در کجاست؟ زیرا خود امکان وجود، جوهری در خارج نیست، پس آن عرض و صفت است و عرض هم مانند رنگ یک محل لازم دارد و باید محلی باشد تا این امکان بر آن عارض شود، پس این نشان میدهد که امکان قبل از وجود تمام اشیاء است. لذا، عالمی را که خداوند میخواسته خلق کند، قبل از خلقت امکانش بوده است. بنابراین ماده و صورت قبل از وجود هر چیزی باید باشد و ماده و صورت همان جسم است و هر جسمی قبل از آنکه به وجود بیاید باید موجود باشد و این نشان میدهد که جسم ازلی است. مرحوم خواجه و مرحوم علامه از این شبهه هم پاسخ میدهد. در ادامه استاد میلانی به شبهه سوم فلاسفه و جواب متکلمان را بررسی میکند و مباحث مربوط به فصل سوم از مقصد دوم را به پایان میبرد. سپس ایشان به سراغ فصل چهارم میرود و به بررسی آن میپردازد.
کلیدواژه: حادث و متناهی بودن عالم اجسام.