گزیده درس هفتاد و چهار
درس هفتاد و چهار از «المسألة الرابعة و الاربعون، فی أنّ الممکن الباقی محتاج الی المؤثّر»، شروع شده است و تا «لانّ وجود العلّة یستلزم وجود المعلول»، ادامه دارد. این مسئله در بارهی این موضوع بحث میکند که ممکن الوجود همانگونه که در حدوث خود نیاز به مؤثر دارد، در بقاء هم نیازمند به مؤثر است. مثلاً، راه رفتن فعل انسان است، همانگونه که در گام برداشتن نخست نیاز به انسان دارد که راه برود، در بقا هم نیاز به او دارد، چون گامهای بعدی را هم او باید بردارد. خلقت عالم نیز همینطور است که همانگونه در احداث نیاز به خالق دارد، در بقاء هم نیازمند به خالق است. مرحوم خواجه معتقد است که علت نیاز در بقاء هم است، چون علت همان امکان میباشد، به این معنا ممکن الوجود همانطوری که در هنگام حدوث نیاز به مؤثر داشت، در بقاء هم باید همان غیر به او وجود بدهد. در ادامه استاد میلانی به حاشیه استاد حسنزاده آملی ذیل عبارت «و بالجملة کلّ من قال بأنّ الامکان/ ص 117» میپردازد و متن آن را تطبیق میکند، سپس مورد نقد قرار میدهد.
کلیدواژه: نیازمندی بقای ممکن به مؤثّر.