گزیده درس صد و شصت و هشت
درس صد و شصت و هشت از «واعلم: انّ الفعل من التصورات الضروریة، و ...»، شروع شده است و تا «فقوله: "و یجوز ..."، اشارة الی هذا الجواب» ادامه دارد. بحث در بارهی افعال است و در درس قبلی اشاره شد که برخی از افعال حسن و برخی دیگر قبیح میباشد و عقل میتواند حسن و قبح بسیاری از اشیاء را درک کند. در این درس به تعریف برخی از اصطلاحات پرداخته میشود، از قبیل فعل، حسن، قبیح و امثال آنها که برخی از تعاریف مورد نقد و ارزیابی قرار میگیرد. اولین واژهیی که مورد تعریف قرار میگیرد، «فعل» است و مرحوم علامه معنای آن را روشن و بدیهی میداند. ابوالحسین معتزلی آن را تعریف کرده و مرحوم علامه تعریف وی را درست نمیداند، چون منتهی به دَور میشود. مرحوم علامه بعد از معنا و تعریف فعل به این نکته اشاره میکند، فعلی که حادث میشود یا به امری زاید بر حدوثش متصف نمیشود یا اینکه متصف به امری زاید بر حدوث میشود که صورت دوم بر دو قسم «حسن و قبیح» تقسیم میشود. ایشان بعد از آن به تعریف حسن و قبیح میپردازد و سپس حسن را بر اساس احکام چهارگانه [واجب، مستحب، مباح و مکروه] به چهار قسم تقسیم میکند و قبیح را فقط در حرام خلاصه میکند. مرحوم خواجه برای اثبات حسن و قبح که دو امر عقلیاند برای اثبات این مدعای خود به چند دلیل استدلال کرده است.
کلیدواژه: دلایل حسن و قبح عقلی.