گزیده درس نود و دو
درس نود و دو از «المسألة الاولی، فی احکام العلة الفاعلیة»، شروع شده است و تا «و ان کان موجباً لم یجب فیه ذلک»، ادامه دارد. این مسئله در بارهی احکام علت فاعلی بحث میکند. قبلاً اشاره شد که علت چیزی است که یک شئ را ایجاد میکند و حقیقتاش همان فاعل مختار است. مرحوم خواجه میفرماید: علت فاعلی به مبدئی گفته میشود که تأثیر میگذارد و استاد میلانی علت کامل را به خداوند مثال میزند و سپس دیدگاههای متکلمان و فلاسفه را در بارهی علت فاعلی توضیح میدهد. مرحوم خواجه در ادامه میفرماید: وقتی که وجود علت فاعلی به جمیع جهات تحقق یافت، وجوباً معلول باید پیدا شود. مرحوم علامه میفرماید: فاعل آن است که تأثیرگزار باشد و غایت آن است که اثر به خاطر آن تحقق پیدا کرده است و ماده و صورت دو علت هستند که جزء اثر و معلولاند. در ادامه مرحوم علامه کلام مرحوم خواجه را به تمام و کمال تبیین میکند. مرحوم خواجه در جمله بعدی میفرماید: چنانچه فاعل بخواهد تأثیر بگذارد و اثری را ایجاد کند، لازم نیست که آن اثر معدوم باشد و مرحوم علامه این کلام خواجه را نیز توضیح میدهد.
کلیدواژه: احکام علت فاعلی.