کتاب اصول فقه مرحوم مظفر:
این درس نیز اختصاص دارد به قید مندوحه. کار شناس محترم در آغاز به تبیین تفاوت با تعارض و تزاحم با مسأله امر و نهی پرداخته است. نکاتی چند: نکته اول: عام بر سه قسم تقسیم می شود: 1. استغراقی. 2. بدلی. 3. مجموعی. نکته دوم: گاهی دو دلیل در مقام جعل و تشریع و صدور از مولی با یکدیگر درگیری دارند و قابل جمع نیستند. گاهی آن دو دلیل در مقام جعل باهم برخوردی ندارند. نکته سوم: دو دلیلی که باهم تعارض دارند گاهی تعارض میان دو مدلول مطابقی است و گاهی تعارض میان دو مدلول التزامی است. سپس به تبیین اصل مسأله پرداخته است. با حفظ نکات سه گانه گفته می شود اینکه شکی نیست که عموم خصوص من وجه در متعلق امر و نهی در مواردی متصور است. عنوان متعلق خطاب مولا به صورت تحقق پیدا می کند. الف: گاهی به نحو عموم استغراقی است در نتیجه هرعنوان به عمومش شامل ماده اجتماع و موضیع التقاء با عنوان دیگر می شود. ب: گاهی به نحو عمومی بدلی است یعنی عنوان فانی در مطلق الوجود طبیعت قرار می گیرد. ج: گاهی به نحو عام مجموعی است.
مهمترین این درس:
عام استغراقی. عام بدلی. عام مجموعی. قید مندوحه. فرق باب تعارض و تزاحم با اجتماع امر و نهی.