گزیده درس سی و هفت
اولین پرسش این است که گاهی اقسام بر مقسم یا به عبارتی مفهوم اخص بر مفهوم اعم حمل میشود، در چنین شرائطی میبینیم که محمول هیچیک از اقسام ذاتی یا عرضی نیست، در اینجا چه باید کرد؟ مرحوم مظفر در پاسخ به این سئوال حمل را به طبعی و وضعی تقسیم میکند. در مجموع، چنانچه موضوع با محمول سنجیده میشود از چهار حالت خارج نیست: 1. موضوع و محمول هر دو کلی 2. موضوع و محمول هر دو جزئی 3. موضوع کلی و محمول جزئی 4. موضوع جزئی و محمول کلی. از این چهار قسم دو قسمشان از مباحث منطقی خارج است و آن دو قسم عبارت است از اینکه موضوع و محمول هر دو جزئی باشند یا اینکه موضوع کلی و محمول جزئی باشند. اگر یک کلی بر حسب مفهوم اعم از مفهوم کلی دیگری باشد، حمل آن به مقتضای طبع خواهدبود و به آن حمل طبعی گفته میشود. امّا، اگر حمل بر حسب مفهوم اخص از مفهوم دیگر باشد حمل آن به مقتضای طبع نخواهدبود و از اینرو آن را حمل وضعی میگوید. با توجه به تعریفی که از حمل طبعی ارائه گردید، پاسخ سئوال نخست این است که مراد از محمول در بحث کلیات خمس، محمول طبعی است.
کلیدواژه: حمل طبعی و وضعی.