گزیده درس صد و هشتاد و سه
مرحوم مظفر بعد از بیان مقدمات سهگانه وارد مباحث صناعت خمس میشود. اولین و مهمترین صناعت، برهان است. ایشان در ابتدا به اهمیت و تعریف برهان میپردازد. میفرماید: برهان از آن جهت اهمیت دارد که با آن هم میتوان حقیقت را شناخت و هم میتوان حقیقت را شناسانید. از این جهت تنها قیاسی که انسان را به حقیقت میرساند، همان برهان است. مرحوم مظفر برهان را این گونه تعریف کرده است: «قیاسٌ مؤلفٌ من یقینیات ینتجُ بالذات اضطراراً: برهان، یک قیاس ترکیب یافته از مقدمات یقینی است که ذاتا دارای نتیجه میباشد.» لذا، هرگاه تمام مقدمات یک قیاس یقینی باشند و هیئت تألیف آن هم درست و دارای شرائط باشد، چنین قیاسی برهان نامیده میشود و یقینآور است. بنابراین، برهان همیشه قیاس است و استقراء یا تمثیل چنین نیست. همین استقراء و تمثیل زمانی یقینآور است که مبتنی بر قیاس باشد.
کلیدواژه: اهمیت و تعریف برهان.