گزیده درس نود و سه
اشاره شد که تناقض در قضایای محصوره میان موجبه کلیه و سالبه جزئیه و میان موجبه جزئیه و سالبه کلیه برقرار است. اکنون باید به این مسئله توجه کرد که میان سائر قضایا چه نسبتی وجود دارد، میان دو قضیهیی که تنها در کم یا تنها در کیف اختلاف دارند. همچنین گفته شد که اگر دو قضیه محصوره هم در کم و هم در کیف مختلف باشند، متناقض هستند و اگر تنها در یکی از کم و کیف مختلف باشند، بر سه نوع تداخل، تضاد و دخول در تحت تضاد خواهندبود. مرحوم مظفر در ابتدا به متداخلان میپردازد که آن دو قضیه تنها در کمیت اختلاف دارند و در کیف مشترک میباشند. به این معنا، یا هر دو موجبه یا هر دو سالبهاند؛ نسبت میان موجبۀ جزئیه و موجبۀ کلیه و همچنین نسبت میان سالبۀ جزئیه و سالبۀ کلیه، تداخل است و اگر کلیه صادق باشد، جزئیه نیز صادق خواهدبود و اگر جزئیه کاذب باشد، کلیه نیز کاذب خواهدبود. ایشان بعد از بررسی متداخلان به متضادان میپردازد. موقعی دو قضیه متضاد هستند که تنها در کیفیت اختلاف دارند و در کمیت متحد میباشند و هر دو کلیاند. این دو قضیه را از این جهت متضاد گفتهاند، چون همانند ضدین هر دو نمیتوانند صادق باشند، ولی هر دو میتوانند کاذب باشند. نسبت میان موجبه کلیه و سالبه کلیه تضاد است و صدق هر کدام از آن دو مستلزم کذب دیگری است.
کلیدواژه: تداخل.