گزیده درس نود
بحث در بارهی تناقض است و اولین بحثی که راجع به تناقض مطرح میشود، تعریف تناقض است. مرحوم مظفر آن را چنین تعریف میکند: «تناقض القضایا: اختلافٌ فی القضیتین یقتضی لذاته ان تکون احداهما صادقةٌ و الاُخری کاذبة: تناقض میان دو قضیه؛ یک نحوه از اختلاف میان دو قضیه است که ذاتاً موجب میشود یکی از آنها صادق و دیگری کاذب باشد.» در تعریف تناقض قید «لذاته» آورده شده است و چنانچه اختلاف میان موضوع و محمول گاهی موجب صادق بودن یکی و کاذب بودن دیگری میشود، این اختلاف به خاطر امر دیگر است. مثلاً وقتی گفته میشود: «کل انسان حیوان و لا شئ من الانسان بحیوان»، یکی از این دو قضیه صادق و دیگری کاذب است؛ امّا، این به خاطر ذات این دو قضیه نیست، بلکه به خاطر آن است که موضوع، اخص از محمول است و چنانچه این موضوع اعم از محمول بود، هر دو قضیه کاذب میبود، مانند «کل حیوان انسان و لاشئ من الحیوان بانسان». در ادامه، استاد سه شرط از شرائط وحدت تناقض را بیان میکند.
کلیدواژه: تعریف تناقض و شرائط آن.