گزیده درس صد و شصت و چهار
در درس گذشته اولیات توضیح داده شد، رسیدیم به مشاهدات که قسم دوم یقینیات تشکیل میدهد. نام دیگر، مشاهدات، حسیات است؛ به این معنا که انسان برای یک تصدیق نیاز به مشاهده حسی دارد. مشاهدات یا محسوسات قضایاییاند که به واسطهی حس ادراک میشود. حس بر دو قسم ظاهری و باطنی تقسیم میشود: اوّل، حس ظاهری عبارت است از: بینایی، شنوایی، چشایی، بویای و لامسه. دوم، حس باطنی، قضایاییاند که به وسیلهی حس باطنی ادراک میشود، به آن «وجدانیات» نیز گفته میشود. بعد از اینکه مرحوم مصنف، مشاهدات را بررسی میکند، به مجربات میپردازد. مجربات قضایاییاند که عقل به خاطر تکرار مشاهدهی حسی به آن حکم میکند. فرق مجربات با مشاهدات در این است که اولاً، حسیات قضایای شخصی و مجربات قضایای عاماند. ثانیاً، در محسوسات نیاز به تکرار نیست و حال آنکه مجربات نیاز به تکرار دارد. سوم، در تجربات نیاز به قیاس است و حال آنکه این در محسوسات وجود ندارد.
کلیدواژه: مشاهدات و مجربات.