گزیده درس صد و هشتاد و شش
بحث در بارهی این است که برهان چه کارآمدی دارد؟ به تعبیر دیگر، کارآمدی آن در مورد کدام یک از اقسام برهان پیاده میشود؟ مرحوم مصنف پیش از آنکه به جواب این پرسش بپردازد، یک مقدمه را بیان میکند. آن مقدمه این است که دو قضیه فلسفی از جمله قضایای بدیهی است: اوّل، هر موجود ممکن نیاز به علت دارد. دوم، هر معلولی وجودش در ظرف وجود علت آن واجب و ضروری است. با توجه به این دو مقدمه، یقین به یک قضیه به نوبهی خود یکی از حوادث ممکن است باید علتی داشته باشد. حالا این علت یا درونی است یا بیرونی و در صورتی که علن درونی باشد، در واقع همان نفس تصور اجزای قضیه علت علم به قضیه و تصدیق آن است. اگر علت بیرونی باشد، این خودش به دو قسم تقسیم میشود. اوّل، اینکه علت یکی از حواس ظاهری یا باطنی است و در این صورت هم در نهایت ادراکات به وسیلهی عقل توسط حواس صورت میگیرد.
کلیدواژه: اساس فکر برای تحصیل برهان.