گزیده درس هفتاد و چهار
تقسیم سوم برای قضیه حملیه، تقسیم قضایا به مطلقه و موجهه است. قبل از اینکه به این تقسیمبندی و اقسام آن پرداخته شود، نیاز به ذکر یک مقدمه است. اگر چنانچه هر شئ را درنظر بگیریم وجود برای او از سه حال خارج نیست یا وجود برای او ضرورت دارد یا اینکه وجود برای او ممتنع یا اینکه وجود برای او ممکن است. به عبارت دیگر، اشیاء سه قسم است: 1. واجبالوجود 2. ممتنعالوجود 3. ممکنالوجود. با توجه به این مسئله، وقتی در قضیه حملیه، محمول را با موضوع درنظر بگیرم یکی از سه فرض را خواهدداشت: یا محمول برای موضوع ضرورت دارد که نسبت در اینجا «ضرورت» است یا محمول برای موضوع ممتنع است که نسبت در اینجا «امتناع» است یا محمول با موضوع را باهم میسنجیم قابلیت اتصاف و عدم اتصاف دارد که نسبت میان آن دو «امکان» است و بالاخره هر یک از وجوب، امتناع و امکان، ماده قضیه نامیده میشود. جهت در قضیه، عبارت است از آنچه در قضیه در بارهی کیفیت نسبت میان موضوع و محمول بیان شده است. مرحوم مظفر در ادامه راجع به امکان خاص میپردازد که هر دو ضرورت را سلب میکند که انسان در خارج یا کاتب است یا کاتب نیست.
کلیدواژه: موجهات و امکان خاص.