گزیده درس بیست و پنج
بحث در بارۀ شکل دوّم است و سه ضرب از ضروب چهارگانهی آن توضیح داده شد. در این درس ابتدا به ضرب چهارم آن پرداخته میشود. ضرب چهارم از سالبه جزئیه و موجبه کلیه تشکیل میشود و سالبه جزئیه نتیجه میدهد. این ضرب را نمیتوان از راه عکس که در ضربهای پیشین بیان شد، اثبات کرد، زیرا صغری سالبه جزئیه است و عکس ندارد. از سوی دیگر، عکس کبری نیز یک قضیه جزئیه است که از ترکیب آن با صغری، قیاس تشکیل نمیشود، چون قیاس از دو جزئیه ساخته نمیشود. در ادامه مرحوم مصنف به شکل سوم میپردازد که در آن حد وسط در هر دو مقدمه [صغری و کبری] موضوع است. در این شکل، اکبر هم در مقدمه و هم در نتیجه محمول است، ولی اصغر در مقدمه محمول و در نتیجه موضوع است. به همین دلیل دوری این از مقتضای طبع، بیش از شکل دوم و کمتر از شکل چهارم است.
کلیدواژه: اشکال دوّم و سوم.