گزیده درس صد و نود و یک
بحث در بارهی این بود که چگونه میتوان از علتهای چهارگانه در حدوسط استفاده کرد؟ و حال آنکه هر یک از این علتهای چهارگانه علت ناقصه است. از سوی دیگر حدوسط باید علت تامه برای نتیجه باشد و چگونه میتوان از آنها استفاده کرد؟ مرحوم مظفر دو جواب داده است: یک جواب در درس قبل بررسی گردید که استفاده از هر کدام از آن علتها به تنهایی کافی نیست، بلکه سایر علتها مفروض گرفته میشود. یک جواب تفصیلی داده است که در جواب تفصیلی هر کدام از علتها را به صورت مستقل بررسی میکند و جواب میدهد. مثلاً در علت صوری آنجایی که حدوسط برای نتیجه صورت باشد، در اینجا صورت زمانی معنا پیدا میکند که علتهای فاعلی، مادی و غایی فراهم باشد. در علت فاعلی، فرض وجود فاعل به تنهایی مستلزم وجود معلول نیست، بلکه فقط در صورتی که فاعل تام باشد، حدوسط برهان واقع میشود.
کلیدواژه: بررسی علل حدوسط.