گزیده درس هفتاد و سه:
در درس گذشته راجع به تقسیم اوّل قضیه حملیه به قضایای ذهنیه، خارجیه و حقیقیه بحث شد و در این درس در ارتباط با تقسیم دوم قضیه حملیه گفتگو میشود. موضوع یا محمولِ قضیه حملیه گاهی یک امر محصّل و وجودی است، مانند انسان، محمد و شیر یا اینکه حکایتگر از یک صفت وجودی، مانند عالم و عادل است. گاهی موضوع و محمول قضیه، یک چیز معدول است، به این معنا لفظی است که حرف نفی بر سر آن آمده که جزئی از موضوع یا محمول شده است، مانند ناانسان، نادان و نابینا. از این جهت، قضیه به لحاظ وجود یا عدمی بودن موضوع و محمول به دو دسته تقسیم میشود: 1. محصله که موضوع و محمول آن هر دو محصل و وجودیاند و فرق نمیکند که خود قضیه موجبه یا سالبه باشد؛ مانند هوا پاک است یا هوا پاک نیست. 2. معدوله که یکی از دو طرف یا اینکه هر دو طرف آن یک امر عدمی است و فرق نمیکند که قضیه موجبه یا سالبه باشد. اگر موضوع قضیه معدول باشد به آن «معدولة الموضوع»، اگر محمول آن معدول باشد به آن «معدولة المحمول» و اگر موضوع و محمول هر دو معدول باشد، به آن «معدولة الطرفین» گفته میشود.
کلیدواژه: قضایای معدوله و محصّله.